Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Nedir Neleri Kapsıyor?
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa bölgesindeki insan haklarını korumak maksadıyla 4 Kasım 1950 tarihinde İtalya’nın başkenti Roma’da Avrupa Konseyi’ne üye devletler tarafından imza altına alınmış ve 3 Eylül 1953 tarihinde yürürlüğe sokulmuştur. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hem usül kuralları hem de insanlara tanıdığı haklar açısından durağan ve değişmez bir sistem olarak görülmemiş Bu sebeple birçok ek protokol bu sözleşmeye dâhil edilmiştir.
Bu sözleşmeyi imzalayan devletlerin öncelikli amacı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948 yılında ilan edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin açıklık getirdiği haklarının evrensel düzeyde ve etkin olarak tanımalarını ve uygulamalarını sağlamaktır. Sözleşmeye taraf olan devletlerin ikinci gayesi ise sözleşmeye taraf ve Avrupa Konseyi’ne üye devletlerarasında insan hakları ile temel hürriyetlerin korunması ve geliştirilmesine dayalı olarak daha sıkı ve yoğun bir iş birliği içerisinde bulunmaktır. Bu amaçlara ulaşmak için taraf devletler sözleşmeyi kabul ederek dünyada barış ve adaletin temelini tesis eden ve gerçekten demokratik bir siyasi rejim ve diğer taraftan da insan hakları hususunda ortak bir anlayış ve ortaklaşa saygı esasına bağlı olarak bu temel hürriyetlere derin bağlılıklarını ifade etmişlerdir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ortak siyasal geleneklere, hürriyetlere saygı ve hukukun üstünlüğü konularında ortak bir mirasa sahip olduklarını da belirterek, sözleşmede tanınan hakları güvence altına almak hususunda anlaşmaya varmışlardır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Birleşmiş Milletler insan hakları beyannamesinden sözleşmenin insan haklarını tanımakla getirmemesi, bu hakların korunması için bir denetim sistemi kurması yönüyle ayrılmaktadır. Türkiye 2. Dünya Savaşı’ndan sonra insan haklarına saygılı bir barış ortamı tesis etmek yönünde adım atarak Avrupa’nın siyasi bütünleşmesini amaçlayan Avrupa Konseyi’nin kurucu üyeleri arasında bulunmuştur.
28 Ocak 1987 tarihinden sonra geçerli olmak üzere Avrupa İnsan Hakları Komisyonuna bireysel başvuru hakkı getirilmiş ve 22 Ocak 1990 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin mecburi yargı yetkisini üye devletler tanımıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokol gereğince korunan insan hak ve özgürlükleri şu şekildedir:
- Yaşama hakkı İşkence ve insanlık dışı veya onur kırıcı muamele yasağı
- Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı
- Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı
- Adil yargılanma hakkı Suç ve cezalarda kanunilik ilkesi
- Özel yaşama, aile yaşamına, konut dokunulmazlığı ve haberleşme özgürlüğüne saygı hakkı
- Düşünce, din ve vicdan özgürlüğü İfade özgürlüğü
- Toplanma ve örgütlenme özgürlüğü