Orhan Kemal (1914-1970) Roman yazarı, siyasetçi
15 Eylül 1914’te Adana’nın Ceyhan ilçesinde dünyaya geldi.
2 Haziran 1970’te hayatını kaybeden Orhan Kemal toplumsal gerçekçi romanın usta kalemi, hikâye ve roman yazarıdır.
Asıl adı kayıtlarda Mehmet Raşit Öğütçü olarak geçer.
İlk Büyük Millet Meclisi’nde Kastamonu Mebusu olarak seçilir ve Adalet Bakanlığı’ndan 3 gün sonra istifa ettirilir.
Hemen bütün İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanan Abdülkadir Kemali Bey’in oğludur.
Babasının, 1930’da Ahrar Fırkasını kurmak ve gazete çıkarması sebebiyle öldürülme korkusuyla Suriye’ye geçmesi üzerine, ortaokul son sınıfta Türkiye’deki öğrenimini yarım bırakmak zorunda kalır.
Bir süre Suriye ve Lübnan’da ailesiyle birlikte kaldı.
1932’de Adana’ya dönüp işçilik, dokumacılık, ambar memurluğu, katiplik yapar.
1939’da ilk şiirlerini de yazdığı askerliği sırasında, komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 5 yıl hapse mahkûm edilir. Bu mahkumiyette Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde yatar.
Bursa Cezaevi’nde Nâzım Hikmet’le tanışması yaşamının ve yazarlığının hayatının dönüm noktasını teşkil eder.
1943’te serbest bırakılınca Adana’ya döndü. Burada amelelik, sebze nakliyeciliği, Adana Verem Savaş Derneği’nde katiplik yaptı.
1950’de İstanbul’a yerleşerek, hayatını yazılarıyla kazanmaya başlar.
1966’da bir lokantadaki konuşmasında komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tekrar yargılanır ancak bu soruşturmada beraat eder.
Yaşamının son döneminde Bulgaristan ve Romanya Yazarlar Birliği’nin davetlisi sıfatıyla, bir yandan da tedavi amacıyla Sofya’ya gider.
2 Haziran 1970’te Sofya’da tedavi edildiği hastanede beyin kanaması geçirerek hayatını kaybeder.
İstanbul’da Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Orhan Kemal Edebi Kişiliği / Sanatı
Hece ölçüsüyle Kayseri Cezaevi’nden kaleme alıp gönderdiği ilk şiiri “Duvarlar” 1939’da Yedigün dergisinde “Reşad Kemal” imzasıyla yayınlandı.
Raşid Kemali ismiyle yazdığı şiirler Yedigün ve Yeni Mecmua’da yayımlanmıştır.
İlk romanı “Babaevi”nin bir bölümünü oluşturan “Balık” öyküsü, Yeni Edebiyat dergisinde 1940 yılında yayına girmiştir.
Bu yıldan sonra çalışmalarını öyküde yoğunlaştırmıştır.
“Orhan Kemal” adını ilk defa 1942’de “Yürüyüş” dergisinde çıkan şiir ve öykülerinde kullanmıştır. Öyküleri, Varlık, Seçilmiş Hikayeler, Yeditepe başta olmak üzere dönemin bütün edebiyat dergilerinde yayımlanmıştır.
Gazetelere tefrika romanlar ve film senaryoları kaleme almıştır.
Geçimini sağlamak, para kazanmak amacıyla hayatında sürekli olarak yazmıştır.
72. Koğuş, Murtaza, Eskici ve Oğulları, Kardeş Payı isimli romanları tiyatroya uyarlandı.
Doğrudan oyun olarak 1964’te yazdığı tek eseri İspinozlar, Yalova Kaymakamı ismiyle sahneye koyuldu.
Öykü ve romanlarında günlük yaşamın değişik yönlerin temas etti.
Kahramanlarını çoğunlukla sömürülen, yoksul insanlar arasından seçmiştir. Bu insanların yaşamlarını, sorunlarını, iç dünyalarını yansıtırken kinsiz, sevecen, umutlu bir yaklaşım içerisinde bulundu. Babaevi’nde çocukluk yıllarını, Avare Yıllar da gençlik yıllarını anlattı.
Eserlerinin hemen hepsinde toplumsal yapıdaki çelişkileri ustaca işledi.
Güçlü gözlem gücüyle, özgün ve yalın anlatım ve diliyle günümüzde hala çok okunan ve sevilen eserlere sahiptir.
Eserlerinde hızlı bir olay akışı ve devingenliğin yanında diyaloglara verdiği ağırlık okuyucunun dikkatini çeker.
Sanatının olgun döneminde daha ziyade Adana yöresindeki toprak ve fabrika işçilerinin hayatını ve problemlerini konu aldı.
Çukurova’nın toplumsal ekonomik yapısındaki değişimin yöre halkı üzerindeki etkilerini irdeleyip bunu okuyucuya yansıttı.
1971’den itibaren adına “Orhan Kemal Roman Armağanı” vermeye başlanmıştır.
Orhan Kemal Eserleri
Öykü:
- Ekmek Kavgası 1949,
- Sarhoşlar 1951,
- Çamaşırcının Kızı 1952,
- 72. Koğuş 1954,
- Grev 1954,
- Arka Sokak 1956,
- Kardeş Payı 1957,
- Babil Kulesi 1957,
- Dünyada Harp Vardı 1963,
- Mahalle Kavgası 1963,
- İşsiz 1966,
- Önce Ekmek 1968,
- Küçükler ve Büyükler (ölümünden sonra) 1971.
Öykülerinden yapılan derlemeler Bilgi Yayınevi’nce dört cilt olarak yayınlandı: 1. Yağmur Yüklü Bulutlar 1974; 2. Kırmızı Küpeler 1974; 3. Oyuncu Kadın 1975; 4. Serseri Milyoner/İki Damla Gözyaşı 1976. Arslan Tomson, (ö.s.) 1976; İnci’nin Maceraları (ö.s.) 1979.
Roman:
- Baba Evi 1949,
- Avare Yıllar 1950,
- Murtaza 1952,
- Cemile 1952,
- Bereketli Topraklar Üzerinde 1954,
- Suçlu 1957, Devlet Kuşu 1958,
- Vukuat Var 1958,
- Gavurun Kızı 1959,
- Küçücük 1960,
- Dünya Evi 1960,
- El Kızı 1960,
- Hanımın Çiftliği 1961,
- Eskici ve Oğulları 1962 (Eskici Dükkânı adıyla 1970),
- Gurbet Kuşları 1962,
- Sokakların Çocuğu 1963,
- Kanlı Topraklar 1963,
- Bir Filiz Vardı 1965,
- Müfettişler Müfettişi 1966,
- Yalancı Dünya 1966,
- Evlerden Biri 1966,
- Arkadaş Islıkları 1968,
- Sokaklardan Bir Kız 1968,
- Üç Kağıtçı 1969,
- Kötü Yol 1969,
- Kaçak (ö.s.) 1970,
- Tersine Dünya (ö.s.) 1986.
Oyun:
- İspinozlar 1965,
- 72. Koğuş 1967
Anı:
- Nazım Hikmet’le Üç buçuk Yıl 1965
İnceleme:
- Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar 1963
Röportaj:
- İstanbul’dan Çizgiler (ö.s.) 1971
Ödülleri:
- 1958 Sait Faik Hikâye Armağanı Kardeş Payı ile
- 1967 Ankara Sanatseverler Derneği Yılın En İyi Öykücüsü ödülü
- 1969 Sait Faik Hikâye Armağanı Önce Ekmek ile
- 1969 Türk Dil Kurumu Öykü Ödülü Önce Ekmek ile
