İranlı şair, bilgin, filozof ve astronom olan Ömer Hayyam 1048 yılında İran’ın Nişabur şehrinde doğmuştur. Doğu ve İran edebiyatında rubainin kurucusu olarak bilinen Ömer Hayyam’ın eserleri birçok Batı diline çevrilmiştir. Tıp, astronomi, fizik ve matematik alanlarında birçok icadı ve eseri bulunan Ömer Hayyam, İbn-i Sina dan dan sonra Doğu ve İslam âleminin yetiştirdiği en büyük âlim olarak kabul edilmektedir.
Ömer Hayyam’ın Çok Yönlülüğü
Doğu coğrafyasının Batınılik ve Mutezile gibi batıl inançlarla mücadele ettiği bir dönemde yaşayan Ömer Hayyam, bu inançlarla derin tartışmalara girmiş fıkıh, ilahiyat, edebiyat, tarih, fizik ve astronomi alanlarında ders vermiştir. En büyük eseri Cebir Risalesi’dir. Bu risalede Ömer Hayyam denklemlerini kurmuştur. Matematikte binom açılımı ve binom açılımındaki katsayıları da bulan kişi olan Ömer Hayyam, devrinin en büyük şairlerinden birisi olmuştur. 200 kadar rubaisi bulunan Ömer Hayyam, şiirlerinde akıcı ve anlaşılır bir dil kullanmış ve şiirleri bugüne kadar ulaşmıştır. Şiirlerinde haksızlıklara, yanlış inançlara gerçekçi bir dille vurgu yapmış, şiirlerini Rubaiyat-ı Hayyam adlı eserinde toplamıştır.
1131 yılında Nişabur’da 83 yaşında hayatını kaybeden Ömer Hayyam Celali takvimin hazırlanmasında büyük katkılar sağlamıştır. Eserlerinden bazıları:
Ömer Hayyam Eserleri
- Ziyc-i Melikşahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikşah’a ithaf edilmiştir)
- Kitabün fi’l Burhan ül Sıhhat-ı Turuk ül Hind. (Geometriye dair)
- Risaletün fi Berahin İl Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair)
- Müşkilat’ül Hisab. (Aritmetiğe dair)
- İlm-i Külliyat (Genel prensiplere dair)
- Newruz-name (Takvim ve yılbaşı tespitine dair)
- Muhtasarun fi’t Tabiiyat (Fizik İlmine dair)
- Risaletün fi’l Kevn vet Teklif (Felsefeye dair)
- Levazim’ül Emkine (Meskûn yerlerin iklimi ve hava değişikliklerine dair)
- Eş’arı bil Arabiyye (Arapça rûbaileri)
- Fil Mutayat (İlim prensipleri)
