İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ( Beyannamesi )
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Birleşmiş Milletlerce hazırlanıp 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilerek ilan edilmiştir. Beyannamede tüm insanlar ve toplumlar için geçerli olacak müşterek kıstaslar bulunmaktadır. İnsanların kanunlar önünde eşitliği, keyfi tutuklamalara karşı korunma, mülkiyet, düşünce, din ve vicdan hürriyeti, toplantı ve dernek kurma hürriyeti gibi başlıca hak ve özgürlükler yer almıştır. Bunun yanında eşit ise eşit ücret gibi birtakım sosyal ve kültürel haklar ile beraber eğitim, dinlenme, sendikal örgütlenme gibi hak ve hürriyetlerden bildirgede sıralanmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (4 Kasım 1950)
Diğer adı İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Korumaya İlişkin Sözleşme’dir. Avrupa Konseyi’ne üyeliği bulunan devletlerarasında İtalya’nın başkenti Roma’da imzalanan bu sözleşme İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin bağlayıcı olmayan niteliği karşısında taraf devletleri hukuken ve siyaseten bağlamaktadır. Sözleşmeye uymayan devletler yaptırıma maruz kalır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi insanın uygar ve siyasi haklarını geniş kapsamda bir güvenceye almaktadır. Korunması gerekli olan hak ve hürriyetler bu sözleşmenin bir bölümünde şu şekilde sıralanmaktadır:
- Yaşama hakkı
- Özgürlük ve güvenlik hakkı
- Özel yaşamın ve aile yaşamının korunması hakkı
- Haberleşmenin gizliliğini korunması hakkı
- Din, vicdan ve düşünce özgürlüğü
- Dernek kurma ve sendika özgürlüğü
Avrupa Geleceği İçin Paris Şartı (21 Kasım 1990)
Kısaca Paris Şartı da denilen bu sözleşme Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı ( AGİK ) 21 Kasım 1990 tarihinde yapılan toplantıda kabul edilmiş bir belgedir. Paris Şartı ile Avrupa’da insan hakları, demokrasi, hukuk devleti ve barışa dayalı yeni bir dönemin başladığı belgelenmiştir.
Helsinki Nihai Senedi (1 Ağustos 1975)
Helsinki Nihai Senedi birden çok anlaşmadan meydana geldiği için Helsinki Anlaşmaları adıyla da bilinmektedir. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı’nın sonucu olarak düzenlenen Helsinki Nihai Senedinde anlaşmayı onaylayan 35 ülke; insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı göstermeyi, ekonomik, bilimsel ve insani konularda işbirliği içerisinde bulunmayı taahhüt etmiştir.
- Helsinki Nihai Senedinin insan hakları ile ilgili ilkeleri şu şekildedir:
- Ülkeler insanların hak ve görevlerine göre davranmasını kabul eder.
- Ülkeler insan haklarına ve temel hürriyetlere saygı göstererek ayrımcılık yapamazlar.
- Ülkeler kendi aralarındaki anlaşmazlıkları ve barışçı yöntemlerle çözerler.
- Ülkeler bünyesinde bulunan azınlıkların kanunlar önünde eşitlik haklarına saygı gösterirler.
- Ülkeler insan hakları alanında milletlerarası anlaşmalardaki ödev ve sorumluluklarını yerine getirir.
Helsinki Nihai Senedi 2. Dünya Savaşı neticesinde belirlenen Avrupa sınırlarının ihlali edilemeyeceğini de vurgulamaktadır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi (2 Eylül 1990)
Çocuk Hakları Sözleşmesi çocuk hakları alanında atılan önemli bir adımdır. 1924 tarihinde çocuk hakları Cenevre Bildirgesi ile başlayan ilk adım 1959 yılında Çocuk Hakları Bildirgesi ile devam etmiş ve 1989 yılında yapılan bir sözleşme ile istenen ve ümit edilen hukuksal dayanaklarına kavuşmuştur. Böylece çocuk hakları uluslararası alanda ortak ve evrensel bir değer haline getirilmiştir. Çocuk Hakları Sözleşmesi 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edilerek 26 Ocak 1990 tarihinde imza altına alınmış ve 2 Eylül 1990 yılında tüm taraf ülkeleri kapsayacak şekilde yürürlüğe girmiştir. Türkiye 30 Eylül 1990 tarihinde Birleşmiş Milletler genel merkezinde toplanan Çocuklar İçin Dünya Zirvesinde Çocuk Hakları Sözleşmesine imza atmıştır. Türkiye Cumhuriyeti hükümeti sözleşmeyi onaylayarak 1994 yılında 4058 sayılı kanun ile Türkiye’de yürürlüğe girmiştir Türkiye ile Birleşmiş Milletler arasında yapılan bu antlaşmanın ilk maddesinde, çocukluk dönemini 18 yaş öncesi dönem olarak, 18 yaş sonrası dönemini ise yetişkinlik dönemi olarak kabul etmiştir. Bu antlaşmaya göre Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda ve Türk Medeni Kanununda 18 yaşını bitirmemiş olan kişiler küçük olarak adlandırılmaktadır.
İnsan Haklarına Dair Diğer Uluslararası Belgeler:
- Avrupa Konseyi İnsan Hakları Öğretimi Kararı ( 25 Ekim 1978 )
- UNESCO, Uluslararası Anlayış, İşbirliği ve Barış İçin Eğitim ve İnsan Haklarına Ve Temel Özgürlüklere İlişkin Eğitim Tavsiye Kararı ( 23 Kasım 1974 )
- Avrupa Konseyi, Okullarda İnsan Hakları Öğretim ve Öğrenimi Tavsiye Kararı ( 14 Mayıs 1985)
- BM İnsan Hakları Eğitimi 10 Yılı, Genel Kurul Kararı ( 20 Aralık 1993 )