Kemal Karpat ( 1926 – 2019 ) tarihçi yazar, akademisyen 15 Şubat 1926’da Romanya’da doğan Kemal Haşim Karpat, Anadolu’ya göç eden Tatar asıllı bir aileden gelmektedir. Romanya’nın Kuzey Doruca bölgesinde doğup büyümüş olan yazar, Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü bu topraklardaki çok kültürlü, çok dinli toplumsal yapılan etkilendiğini, bu ortamın ileride birçok sorunu anlamak da ona yardım ettiğini ifade etmiştir.
Çocukluğunda köy kütüphanesinde çok fazla kitap okuduğunu, yalnız kendisine yol gösterecek birine de ihtiyaç duyduğunu, buna rağmen okumuş olduğu kitapların kendisine sağladığı faydanın yoksa alamayacağını söylemektedir. Karpat kendisini yetiştiren diğer bir etmenin de Romanya’da yaşayan Türklerin Türkiye’ye göç etme olgusu olduğunu anlatmaktadır.
Kemal Karpat Öğrenim Hayatı ve Bilimsel Çalışmaları
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra Washington ve Rewington üniversitelerinde siyasal ve sosyal bilimler dalında yüksek lisans ve doktorasını bitirmiştir. Diğer yandan Rewington Üniversitesi’nin Osmanlı Tarihi bölümünün kuruculuğunu yapmıştır. Romanya’da tarih üzerine ihtisas yaptıktan sonra Amerikan tarihi, Rus tarihi, Ortadoğu tarihi ve Osmanlı tarihi konularında çeşitli eğitimler almıştır. Yirmiden fazla ülkede yayınlanmış olan 130 makalesi ve 16 kitabı bulunmaktadır. Kemal Karpat Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin ikinci Abdülhamit tarafından atıldığı görüşünü benimsemektedir.
Tarihçi yazar Kemal Karpat, akademik çalışmalarına 1950 yılında New York ve Washington Üniversitelerinde başlamıştır. Birleşmiş Milletler Toplumsal Araştırmalar Bölümünde görev yaptıktan sonra 1957 yılında Montana Devlet Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari ve İktisadi Bilimler Fakültesi, Harvard Üniversitesi, Robert Koleji, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kolombiya Üniversitesi, New York Üniversitesi, John Hopkins Üniversitesi, Wisconsin Üniversitesi Tarih Bölümü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Bölümü, Princeton Üniversitesi, Paris’te ve Bilkent Üniversitesi’nde öğretim üyeliği ve yöneticilik görevlerinde bulunmuştur.
1970 – 1988 yılları arasında Wisconsin Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları bölüm başkanlığını, 1989-1995 yılları arasında da aynı üniversitenin Orta Asya çalışmaları programının bölüm başkanlığı görevlerini yürütmüştür. Kemal Karpat İnternational Journal Of Turkish Studies, Central Asian Suriye ve Journal Of Muslim Minority Affairs dergilerinde editörlük ve yazı kurulu üyeliği yapmıştır. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’ne Balkanlar, Romanya ve göçmenler gibi konularda maddeler hazırlamıştır. Wisconsin Üniversitesi tarafından yayımlanan Ottoman Population isimli kitabı dünyada en çok bilinen eseridir.
Kemal Karpat Hangi Görevlerde Bulundu?
Tarihçi Kemal Karpat, kendisi de bir göçmen olması dolayısıyla göçün insanlar üzerindeki etkileri konusuna yoğunlaşmış ve bu dönemde bununla ilgili bir kitap yazmıştır. Kemal Karpat Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk yarısına şahitlik eden nadir tarihçilerden biridir. Türkiye’nin geçirmiş olduğu gelişim evrelerini bir tarihçi gözü ve duyarlılığı ile hem içerden hem de dışarıdan takip etme fırsatını bulmuştur. Tarihçi kimliği ile beraber siyasi ve sosyal bilim dallarında yapmış olduğu çalışmalarla da dünyada adını duyurmuştur.
Kemal Karpat dünyanın birçok yerine gitmiş, çeşitli üniversitelerde hocalık yapmış, uluslararası saygın kuruluşlarda bilimsel toplantı ve seminerlere katılmıştır. 20. yüzyıl Türk düşünce dünyasında derin izler bırakmış, eserleriyle bilimsel bir otorite olarak kabul görmüştür.
Yazar, Amerika’daki Türk araştırmaları Cemiyeti’nin kurucu üyeliğini, başkanlığını ve diğer yandan Orta Asya Cemiyeti’nin kuruculuğunu üstlenmiştir. Türk Araştırmaları Derneği ile Türk Araştırmaları Kurumu’nun başkanlık görevlerinde de bulunan Kemal Karpat, MESA – Ortadoğu çalışmaları Derneği’nin kurucu üyeliğini ve başkanlığını da yürütmüştür.
Romanya çalışmaları münasebetiyle Romanya bağımsızlık madalyası ve Bükreş Üniversitesi Dimitri Cantemir Madalyası ile ödüllendirilmiştir. Kemal Karpat’a Romanya Ovidius Üniversitesi ve Rusya Çuvaş Milli Üniversitesince onur doktoraları unvanı verilmiştir. Rusya Kazan Bilimler Akademisi onursal üyeliğine, Wisconsin Üniversitesi Hilldale Ödülüne ve Türk Bilimler Akademisi Ödülüne layık görülmüştür. 2005 yılında Türkiye yazarlar Birliği üstün hizmet ödülünü almıştır. Türk Araştırmaları Derneği’nin başkanlığını ve Orta Asya Çalışmaları Derneği’nin kurucu başkanlığı görevlerini de yürüten Kemal Karpat, 2009 yılında TBMM Onur Ödülüne layık görülmüş ve Türk Tarih Kurumunun onur üyesi kabul edilmiştir.
Kemal Karpat Eserleri
Türk Demokrasi Tarihi
Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm Gecekondu Üzerine
Osmanlı ve Dünya
Osmanlı’da Hoşgörü
Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk
Osmanlı Modernleşmesi
Türkiye ve Orta Asya Osmanlı Nüfusu 1830 – 1914
Balkanlarda Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk
İslam’ın Siyasallaşması
Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si
Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular
Osmanlı’da Değişim Modernleşme ve Ulusçuluk
Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi