Refik Halit Karay ( 1888 – 1965 ) Gazeteci, roman ve öykü yazarı
- İstanbul’da doğdu.
- Galatasaray Lisesi’ni bitirdikten sonra hukuk mektebine başladı.
- Herhangi bir siyasi partiye katılmadığı halde İttihat ve Terakki fırkasını eleştirdiği için hükümet tarafından Sinop’a sürüldü.
- İstanbul’a döndükten sonra Hürriyet ve İtilaf Partisine üye oldu.
- Milli Mücadelenin aleyhindeki yazılarından dolayı tekrar sürgün edildi.
- Beyrut ve Halep’te 15 yıl bir sürgün hayatından sonra 1938 yılında af çıkarılması ile yurda döndü.
- İstanbul’a yerleşen yazar çeşitli gazetelerde yazılar yazdı lakin siyasi konulara temas etmedi.
- 1965 yılında hayatını kaybettiği.
Refik Halit Karay Edebi Kişiliği
- Milli Edebiyat akımının önemli hikâye ve roman yazarlarındandır.
- Sanat yaşamına Fecr-i Ati döneminde başlayan Refik Halit, kısa bir tereddüt devresinden sonra Yeni Lisan hareketini ve Milli Edebiyat akımını benimser ve bu anlayışta eserler verir.
- Dilinin yapısını zorlamadan, sokaktaki insanın kullandığı kelimeler ile zevkli ve zengin bir ifade tarzı ile yazdığı eserler, Türkçe açısından oldukça başarılıdır.
- Bugün dahi Türkçeyi en iyi kullanan yazarlardan biri olarak kabul edilmektedir.
- Refik Halit, ilk hikâyelerinden itibaren Maupassant tarzı öykü tekniğini uygular.
- Başlangıcı belli, sonu şaşırtıcı olan hikâyelerinde genellikle okuldaki ıstırap duygusunu ortaya çıkaracak konuları seçer.
- Roman planını sevdiren kısa hikâyelerinde güçlü ve merak uyandıran düğüm bölümleri, mantıklı bir olay zinciri ve gözleme dayanan tasvir – tahlil ögeleriyle sağlam bir tekniği geliştirir.
- Gerek Memleket Hikâyelerinde gerekse Gurbet Hikâyelerinde gözlemlerinden hareket eder.
- İnsanı bağlı olduğu mekânla birlikte ele alan yazar, realist bir bakış açısına sahiptir. Bu hikâyelerde hiçbir sosyal unvan ve makamı olmayan sıradan insanların yaşamı vardır.
- Anadolu’dan çeşitli kesimlerden insanları canlandırdığı Memleket Hikâyeleri 1919 yılında yayımlandı. Bu kitapla, o güne kadar konuları İstanbul ile sınırlı olan öykücülüğü Anadolu’ya taşıdı. Bu yönüyle sonradan serpilip gelişen köy edebiyatının ölçüleri arasına girdi.
- 1920 yıllarından itibaren daha arı ve anlaşılır bir dil kullandı.
- Refik Halit’in romanlarında, dağınık fakat tarihi ve coğrafi bilgilerle gözlemin ön plana çıktığı kendine özgü bir yapı dikkati çeker.
- Yazar, romanlarında Türk toplumunun son yüzyılda geçirdiği sosyal ve siyasal gelişmeler sonucunda bozulan sosyal doku ve insan davranışlarını ele alır.
- Eski ile yeni, bayağılık ile erdemlilik onun roman kurgusunu oluşturur. Bu bakımdan hemen her romanda karşıt güçler vardır.
- Kadın erkek ilişkilerinde yeni hayattan yanadır. Kadının sosyal bir figür olmasını desteklerse de ahlaki değerleri savunur.
- Osmanlı toplumunun vazgeçilmez figürleri olan, paşa, paşazade, mirasyedi, alafranga, züppe gibi tiplemelerin yanında değişen toplumun yeni insan tipleri de onun romanlarında kendine yer bulur.
- Romanlarındaki konak – apartman ikilemi bir yerleşme düzeninden çok, iki farklı zihniyeti yansıtır.
- Konusunu dış ülkelerden alan romanlarında daha çok, Beyrut, Halep gibi eski vilayetlerimizde geçen olayları dile getirir. Bunlar sürgün yıllarındaki gözlemlerinin ürünüdür.
- Refik Halit Karay, romanlarında canlı tip ve karakterler oluşturmada çok başarılıdır.
- Hemen her romanda belleklerde yer eden karakterler vardır.
- Romanlarında olayları bir teze bağlı kalmaksızın sağlam bir teknikle, başarılı çevre tasvirleri ile çok hoş bir üslupla anlatır.
- Olaylarla törelerin güldüren, şaşırtan yanlarını anlatır.
- Gözlemlerde zayıf olsa da dış gözlemde adeta bir ressam yazar özelliği gösterir.
- Sürükleyici olayları ilgi çekici tiplerle, geniş bir coğrafya içerisinde çok farklı ve hoş benzetmelerle, zekâ oyunları ile verir.
- Eserlerinde İstanbul Türkçesini kullanan üslupçu bir yazardır.
- Fransızca dergi ve gazeteler iyi takip eden, tarih ve coğrafya kitaplarında meraklı olan Refik Halit’in geniş bir ansiklopedi bilgisi vardır.
- Sürgün yıllarında yaşadığı yerlere ait gözlemler ve kitaplardan edindiği tarihi coğrafi bilgiler eserlerinin temelini oluşturur.
- Ayrıca içinde yaşadığı son dönem Konak hayatına geçişte yaşanan sosyal değişme de yazarın vazgeçemediği konulardan biri olur.
- Hikâyelerindeki zengin gözlemlerde gazeteci oluşunun büyük payı vardır.
- Hikâye ve romanın yanı sıra mensur şiir, makale, anı, fıkra, sohbet, tiyatro türünde eserler vermiştir.
- Hiciv ve mizah sahasında da kalem oynatmıştır. ‘’Kalem ve Cem’’ mizah dergilerinde Kirpi takma ismi ile siyasi mizah yazıları yazmıştır.
Refik Halit Karay Eserleri
Roman:
- İstanbul’un İç Yüzü
- Yezid’in Kızı
- Çete
- Sürgün
- Anahtar
- Bu Bizim Hayatımız
- Nilgün
- Yeraltında Dünya Var
- Dişi Örümcek
- Bugünün Saraylısı
- 2000 Yılının Sevgilisi
- İki Cisimli Kadın
- Kadınlar Tekkesi
- Karlı Dağdaki Ateş
- Dört Yapraklı Yonca
- Sonuncu Kadeh
- Yerini Seven Fidan
- Ekmek Elden Su Gölden
- Ayın On Dördü
- Yüzen Bahçe
Hikâye:
- Memleket Hikâyeleri
- Gurbet Hikâyeleri
Mizah:
- Sakın Aldanma İnanma Kanma
- Ay Peşinde
- Tanıdıklarım
- Guguklu Saat
Günce:
- Bir İçim Su
- Bir Avuç Saçma
- İlk Adım
- Üç Nesil Üç Hayat
- Makyajlı Kadın
- Tanrıya Şikâyet
- Minele Bab İlmeli Mihrap
- Bir Ömür Boyunca
