TRT 1 ekranlarında her pazartesi izleyici ile buluşan tarihi dizi Uyanış: Büyük Selçuklu dizisi ilgiyle takip ediliyor. Dizide kahramanlar bir bir ortaya çıkıyor. Bu kahramanlardan en dikkat çekenlerden birisi de Melikşah ve oğlu Sencer döneminde yaşamış olan büyük şair Ömer Hayyam’dır.
Uyanış: Büyük Selçuklu Ömer Hayyam Kimdir? Kısaca Hayatı
Asıl adı Gıyaseddin Eb’ul Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam olan Ömer Hayyam 1048-1131 yılları arasında yaşamıştır. İranlı şair Ömer Hayyam, astronom, matematikçi ve filozoftur.
Nişabur’da 18 Mayıs 1048 tarihinde dünyaya gelen Ömer Hayyam yaşadığı dönemdeki meşhur Selçuklu veziri Nizamülmülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede eğitim görmüştür ve hayatı boyunca bu iki kişi ile irtibatını kesmemiştir.
Ömer Hayyam tarih kaynaklarına göre Bâtınî ve Mutezile anlayışlarının içinde kabul edilir. Ömer Hayyam evreni çözebilmek için içinde büyüdüğü İslam kültüründeki hakim düşünceden yer yer ayrılmış, kendi düşünce dünyasında oluşturduğu akıl yürütmeleri kendine özgü bir edebi başarı ile dörtlükler biçiminde aktarmıştır.
Ömer Hayyam aynı zamanda iyi bir matematikçidir. 3. dereceden bilinmeyen denklemlere dair yazmış olduğu eserinde bilinmeyen rakamın yerine Arapçada şey mânâsına gelen sözcüğü kullanmıştır. Daha sonra bu eseri diğer dillere çevrilirken İspanyolcaya Xay şeklinde geçmiştir.
Binom açılımını ilk kullanan bilim adamı olarak bilinen Ömer Hayyam genel olarak şiirlerinde eğlence ve safahat düşkünlüğünün belirgin olmasından ötürü rubaileri ile tanınmıştır. Ömer hayyam’ın doğum tarihinin günü gününe bilinmesinin nedeni onun birçok konuda olduğu üzere takvim konusunda da çalışmalar yapmış bir uzman olması ve kendi doğum tarihini araştırarak bulmasıdır.
Uyanış Büyük Selçuklu’nun Aykırı Düşünürü Ömer Hayyam’ın Şairliği
Ömer Hayyam yazmış olduğunu rubailerinde dünya, varoluş, Allah, devlet ve toplumsal örgütlenme şekillerine dair hayata ve insana ilişkin birçok konuda özgürce ve sınırsız bir şekilde akıl yürüterek çeşitli göndermelerde bulunmaktadır. Bu akıl yürütmelerde hiçbir kurala bağlı olmadan hiçbir sınırı kabullenmeden bir evrensellik düzeyinde yorum anlayışı geliştirmiştir.
Ömer Hayyam Ortaçağ Asyasında İslam kültürünün ilimde fende zirve noktalara ulaştığı bir dönemde yetişmiştir. Yetiştiği Büyük Selçuklu coğrafyası Türk, Hint, Arap, Çin ve Bizans kültürlerinin yoğrulduğu bir zaman dilimidir.
Ömer Hayyam dünya bilim tarihçileri açısından da önemli bir yere sahiptir. Günümüzde kullandığımız miladi ve hicri takvimler den daha hassas olan celali takvimi icat eden kişi Ömer Hayyam’dır. Okullarda halen okutulan Pascal üçgeni esasen Ömer Hayyam tarafından icat edilmiş ve onun çalışması olarak Pascal’a kadar gelmiştir.
Ömer Hayyam’ın bilinen rubai sayısı 158 kadardır. Ancak kendisine atfedilen rubai sayısı binden fazladır. Ömer Hayyam’ın rubailerini Türkçeye kitap olarak kazandıran ve birçok dile çevrilmesini sağlayan kişi yazar Sabahattin Eyüboğlu’dur.
