Türkiye’deki Çevre Kuruluşları Nelerdir? (Ulusal Çevre Kuruluşları)

Çevre, insanların ve diğer canlıların hayatları süresince ilişkilerini devam ettirdikleri ve karşılıklı bir şekilde etkileşim içerisinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır.

Hava, su ve toprakların günden güne artan miktarlarda kirlenmesi ve önemli bir bölümünün kullanılmaz hale gelmesi, özellikle büyük şehir ve sanayi bölgelerinin çevre kirliliği nedeni ile yaşanmaz duruma gelmesi, ozon tabakasının delinmesi, yerkürenin giderek ısınması, doğal kaynakların hızla tüketilmesi çevreyi koruma amaçlı çevre örgütlerinin oluşmasına sebep olmuştur.

Türkiye’de Devlete (Kamuya) Ait Çevre Kuruluşları

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 56. maddesi gereğince, herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir prensibini getirmekte, çevrenin korunması modern bir yaklaşımla anayasal kurala bağlanmaktadır. Bu çerçeve içerisinde faaliyet  gösteren ulusal düzeydeki çevre kuruluşları, devlete bağlı kuruluşlar, vakıflar ve sivil toplum kuruluşları bulunmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Orman Bakanlığı

Türkiye’de çevreyi koruma ve geliştirme hususunda en yetkili ve en önemli kuruluş Orman ve Su İşleri Bakanlığı’dır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı

• Sosyal, kültürel ve çevresel nedenlerle yeşil kuşaklar ve parklar şeklinde ormanların kurulmasını özendirmek ve yaygınlaştırmak
• Orman yangınlarını önlemek ve mücadele etmek
• Kirlenme ve sera etkisine karşı önlemler almak
• Nesli tehlikede olan su ve yaban hayatını korumak
• Ormanların işletilmesi, korunması ve geliştirilmesinin sağlamak
• Orman saha büyüklüğünü korumak
• Tabiatı koruma alanları, milli park ve benzeri korunan alanların geliştirilerek yaygınlaştırılmasını sağlamak
• Ormanları ve meralara planlamak
• Sürdürülebilir orman yönetimi ilkeleri doğrultusunda toplumsal ihtiyaçları belirleyerek yeniden düzenlemek
• Ekosistemin çeşitli fonksiyonları ve nesli tehlikede olan yaban hayatı ile Bitki türlerini dikkate alarak yeniden düzenlemek
• Her seviyede çevre eğitimini teşvik etmek, desteklemek, öğrencilerde çevre değerlerini koruyucu, değer yargılarının gelişmesine katkıda bulunmak
• Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için gerekli ilkeleri, politikaları izlenceleri hazırlamak ve çevrede araştırmalar yapmak ve yaptırmak
• Çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla ülke koşullarına uygun teknoloji belirlemek
• Artık, atık ve yakıtlar ile ilgili çevre dengesini bozan, havada suda ve toprakta kalıcı özellikler gösteren kirleticilerin çevreye zarar vermeyecek biçimde giderilmesi için denetimler yapmak
• Çevreyi korumak ve çevre kirliliğini önlemek için her türlü çözümlemeye ölçüm ve denetimleri gerçekleştirmek için laboratuvarlar kurmak ya da var olan kamu kurum ve kuruluşlarının laboratuvarlarından yararlanmak
• Çevreye olumsuz etki yapabilecek her türlü yasa ve tasarının yarar ve maliyetleri ile çevresel olguların birlikte değerlendirmelerine yarayacak çevresel etkileri değerlendirmek
• Çevre konusunda görev verilmiş olan kuruluşlar arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlamak ve bu alanda çalışan gönüllü kuruluşları özendirmek, uluslararası çevre çalışmalarına Türkiye’nin katılımını sağlamak
• Çevre bilincinin yerleşmesi için tanıtıcı faaliyetler yapmak ve yaptırmak, bu amaçlar kurslar ve başarılı çalışmaları ödüllendirmek
• Çevre konuları ile ilgili kongre, panel, konferans ve Seminerler hazırlamak ve hazırlananlara katılmak
• Çevre ile ilgili her türlü dokümantasyonu temin etmek ve yayın faaliyetlerinde bulunmak
• Çevre sorunlarının çözümü için özel sektörün, üniversitelerin, diğer ilgili kişi ve kuruluşların aktif katılımını sağlama da yardımcı olmak
• Çevreyi koruyucu, çevre kirliliğini önleyici araştırma ve projeler yapmak ve yaptırmak, ayrıca proje yarışmaları düzenlemek
• Hayvan ve bitki nesillerinin ıslahı ve korunması için yapılacak çalışmalara katkıda bulunmak
• Çevre araştırmalarında ve kirlilik tespitinde kullanılacak her türlü araç ve gerecin sağlanmasına yardımcı olmak

Çevre ve Orman Bakanlığı’nın gerçekleştirdiği faaliyet alanlarıdır.

Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kültür ve Turizm Bakanlığı kültürel değerleri yaşatmak, geliştirmek, yaymak, değerlendirmek ve benimsetmek amacıyla faaliyet göstermektedir.

• Doğal ve kültürel varlıkların tahribini ve yok edilmesini önlemek
• Yurdun turizme elverişli bütün imkânlarını ülke ekonomisine olumlu katkı sağlayacak şekilde  değerlendirmek
• Turizmin gelişmesi, pazarlanması, teşvik edilmesi ve desteklenmesi için gerekli önlemleri almak
• Kültür ve turizm konuları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarını yönlendirmek ve bu kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak
• Yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile iletişimini geliştirmek ve işbirliği amaçları ile çalışmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının temel hedefi toprak, su, bitki ve hayvan varlığı ile buna benzer doğal kaynakların muhafaza edilmesi için araştırma, inceleme, tasarılar yapmaktır.

Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı;

• Verimli ve faydalı tarım bilgilerini çiftçi ailelerine benimsetmek ve ülke düzeyinde yaygınlaştırmak amacıyla tarımsal yayım ve eğitim sistemi ve programları ile projelerini hazırlamak, uygulamak
• Örnek çiftçi yetiştirmek üzere eğitim program ve projeleri uygulamak
• Çiftçi kadınları ve kızlarına ev ekonomisi, çocukları ve gençleri ne teknik ve pratik çiftçilik öğretmek üzere tedbir almak, uygulamalar yapmak
• Örnek çiftçi yetiştirmek ve tarım yayımı eğitimi için her türlü merkezi tesisleri kurmak, kursları açmak ve bu alanlarda teknisyen yetiştirmek
• Bu amaçla Milli Eğitim Bakanlığı ve ilgili kuruluşlarla işbirliği içerisinde bulunmak
• Tarım alanlarının amacına uygun bir şekilde kullanılmasını sağlamak, denetlemek ve ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak

görevlerini üstlenmiştir.

Diğer Çevre Kuruluşları

Resmi kuruluşlar dışında gönüllü olarak örgütlenmiş kuruluşlar, gönüllülük esasına bağlı olarak insanlık faydasına hizmet etmek amacıyla herhangi bir menfaat gözetmeksizin kurulmuş olan teşkilatlardır. Günümüzde bireylerin katılımının daha fazla ve etkin olduğu gerçeği ile kurulmuş olan gönüllü kuruluşların sivil toplum bilincini güçlendirmede büyük önem arz ettiği bilinmektedir.

Gönüllü olarak kurulan bu kuruluşlar içerisinde dernek veya vakıf niteliğinde kuruluşlar bulunmaktadır. Türkiye’de çevre konusu ile ilgili olarak hizmet veren Gönüllü Kuruluşlar şunlardır:

Türkiye Çevre Vakfı

Türkiye Tabiatını Koruma Derneği

Doğal Hayatı Koruma Derneği

Türkiye ve Çevre Yeşillendirme Kurumu

Türkiye Ormancılar Derneği

Nükleer Savaşın Önlenmesi için Hekimler Derneği

Yeşil Türkiye Ormancılar Derneği

Türkiye Biyologlar Derneği

Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği

Türkiye Çevre Sorunları Vakfı

Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu

Türkiye Anıt ve Çevre Vakfı ( TAÇ )

Hayvanları Koruma Derneği

Türkiye Erozyonla Mücadele ve Araştırma Vakfı ( TEMA )

Çevre Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı ( ÇEKÜL )

Çevre Eğitimi Derneği, Küresel Denge Derneği

Çevre İlgili Vakıflar

Türkiye’de Faaliyet Gösteren Çevre Kuruluşları

Bir veya birden fazla bireyin belirli bir amaca yönelik olarak ortaya çıkarmış oldukları mal varlığı ile oluşan kuruluşlardır. Vakıfların yaklaşık olarak yüzde on yedisi eğitim amacı ile yüzde 3’ü çevrenin korunması amaçları ile oluşturulmuştur Türkiye’de bu vakıflar çevresel duyarlılığın oluşturulması için çeşitli araştırmalar yaptırmaktadır. Bu vakıflar başlıca şunlardır:

Türkiye Erozyonla Mücadele Türkiye Çevre Koruma Vakfı (TEMA )

Türkiye’de doğal varlıkların ve çevre sağlığının korunması, erozyonla mücadele, toprak ve bitki örtüsü, toprağın korunması, ağaçlandırmanın önemi ile ilgili kamuoyunda bireyleri eğitmek ve bilinçlendirmek, doğal varlıkları, insan sağlığına, yeşil alanların, toprak ve bitki örtüsünün, orman alanlarının, meraların korunması, geliştirilmesi ve yenilerin oluşturulması amacı ile faaliyette bulunmaktadır.

TEMA Vakfı bu amaçları gerçekleştirmek için yasaların çıkartılmasını bile sağlamaktadır. Gönüllü kuruluşların liderliğinde toplumun tüm kesimlerinin desteğini alarak erozyonla mücadelenin ikinci bir İstiklal Harbi olduğunu kabul ederek erozyon tehlikesi ile mücadele edilmesinin önemi ne vurgu yapan bir kuruluştur.

TEMA Vakfı ağaçlandırma, tanıtım ve bilgilendirme, mera ıslahı çalışmaları, yurt genelinde teşkilatlanma ve eğitici yetiştirme, kitap ve çeşitli basın yayın hizmetlerini kullanma gibi faaliyetlerde bulunmaktadır.

Çevre Koruma Ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı  ( ÇEVKO )

1 Kasım 1992 tarihinde kuruluşunu tamamlayan Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı, ambalaj atıklarının geri dönüşüm ve kazanımında Türkiye’nin lider olarak yetkilendirilmiş kuruluşu kabul edilmektedir. ÇEVKO, Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’nın 31. 03. 2005 tarihli kararı ile her çeşit ambalaj atığı geri dönüşüm ve kazanımı hususunda devlet tarafından yetkilendirilmiş bir kuruluştur.

ÇEVKO, cam, metal, plastik ve kâğıt karton gibi evsel niteliğe sahip ambalaj atıklarının değerlendirilmesi amacıyla sağlıklı, temiz ve ülke gerçeklerini uygun bir geri kazanım sistemi meydana getirmeyi amaçlamıştır. Temel ögelerin bu atıkların kaynağında ayrı ayrı toplanması, geri dönüşüm sanayi ve kapasitesinin oluşturulması ile tüketici eğitimi ve katılımının sağlanması gerekliliğine inanarak bu yönde çalışmalarını sürdürmektedir.

Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı ( ÇEV-KOR)

1991 yılında kurulmuş olan Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı, çevre, eğitim, sağlık konularında gerçekleştirmiş olduğu toplantılar ile kamuoyunu aydınlatmakta, çeşitli eğitim ve araştırma yayınları yapmaktadır. Uluslararası çevre koruma sempozyumu, çevrebilim yaz okulu ( İzmir, Uludağ, Ilgaz Dağı ) , çevre konulu proje yarışması, özel radyo ve televizyonlara çevre konulu programlar hazırlanması ile beraber, çevre hukuku araştırma merkezinin ve bitki sosyolojisi araştırma merkezinin kuruluşunda önemli hizmetlerde bulunmuştur.

Türkiye Çevre Koruma Vakfı ( TÜÇEV)

2001 yılında Ankara’da kurulmuş olan Türkiye Çevre Koruma Vakfı insan sağlığının, çevrenin korunması ve iyileştirilmesi, çevre kirliliğinin engellenmesi ve iyileştirilmesi, Türkiye’nin doğal  bitki ve hayvan kaynakları ile doğal ve tarihi zenginliklerin korunması amacıyla maddi ve manevi katkıda bulunmak ve bu amaçla yeni kaynakları temin etmek üzere faaliyet göstermektedir.

Çevre ve Orman Bakanlığı yetki ve sorumluluklarını amaç ve hedefleri ulaştırılmasında, ekonomik, teknik, bilimsel, proje, etkinlik, altyapı, tesis, onarım, genişletme ve yaygınlaştırma, donatım konularında her türlü girdiği sağlayarak çevre bilincinin oluşturulması ve güçlendirilmesini, yaygınlaştırılmasını hedefleyen faaliyetler içerisindedir.

Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TURÇEV)

Türkiye Çevre Eğitim Vakfı 1993 yılında Turizm Bakanlığı öncülüğünde mavi bayrak programının Türkiye’de de başlatılması için kurulmuş bir vakıftır. TÜRÇEV kuruluşunu takiben, o tarihteki ismi ile Avrupa Çevre Eğitim Vakfı’na üye olmuş ve ülkemizi temsil noktasında faaliyetler başlatmıştır.

1996 yılında Avrupa Çevre Eğitim Vakfı genel kurulunda Türkiye’nin tam üyeliği gündeme alınmış ve toplantıda yapılan oylama sonucunda tam üyelik kabul edilmiştir. TÜRÇEV, kurulduğu tarihten itibaren mavi bayrak programını başlatmış ve Avrupa Çevre Eğitim Vakfı şemsiyesi altında, 1995 yılında eko – okullar, 1996 yılında çevrenin genç sözcüleri ve 2005 yılında ise okullarda orman programlarını ülkemizde yürütmeye başlamıştır.

Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL)

Kültürel mirasının korunması amacıyla Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı 1990 yılında vakıf statüsü ile kurulmuş bir sivil toplum örgütüdür Doğal kaynakları, kültürel mirası ve insan kaynaklarını bir bütün olarak değerlendiren ÇEKÜL,  doğal ve kültürel çevreyi korumak maksadı ile kent – havza – bölge – ülke ölçeğinde projeler gerçekleştirmektedir.

ÇEKÜL; doğal ve kültürel varlıkların sürekliliğini ülke gündeminde tutmak amacıyla sürekli bir umut ve fedakârlıkla güçlenen, bilgi ve katılımcı ruh ile beslenen, gönüllülük esasına dayalı olarak sivil toplum girişimlerini , , kültür, eğitim, tanıtım, örgütlenme ana başlıkları ile devam ettirmektedir.

Çevreci Sivil Toplum Örgütleri

Resmi kurumlar ve vakıfların dışında bunlardan bağımsız olarak kurulan ve çalışan, politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel hedefler doğrultusunda lobi faaliyetleri, ikna ve eylem faaliyetleri, üyelerini ve çalışanlarını gönüllülük usulü ile kabul eden, kar ve çıkar amacı gütmeyen, becerilerini bağışlar ve üyelik  ödenekleri ile sağlayan kuruluşlardır.

Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD)

Doğal Hayatı Koruma Derneği Türkiye’nin olağanüstü zengin bitki ve hayvan türleri ile bu türlerin doğal yaşam sahalarının değerinin  fark edilmesi ve koruma altına alınması amacı ile kurulmuştur. Doğal Hayatı Koruma Derneği amaçlarla koruma projeleri yürütmekte, ilgili kanunların uygulamaya koyulması için lobi faaliyetleri yapmakta, kamuoyu yerel, merkezi idareciler ve şirketler ile işbirliği içinde bulunmaktadır.

Doğal hayatı koruma derneği Türkiye’nin biyolojik çeşitliliğini koruma yükümlülüğünün iş dünyası, resmi kurumlar, kişiler ve genel kamuoyu tarafından paylaşılması gerektiğini vurgulamaktadır. Doğal Hayatı Koruma Derneği bu amaçla toplantı, kamuoyunu aydınlatma, yayın, eğitim , , proje uygulaması ve Araştırma şeklinde çalışmalar yapmaktadır.

Türkiye Çevre Koruma Ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK)

Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu 1972 yılında Türkiye’nin ilk gönüllü çevre kuruluşlarından biri olarak İstanbul’da kurulmuştur. TÜRÇEK  kuruluşundan itibaren sürekli yoğunlaşan çevre problemleri karşısında çalışmalarını ülke çapında yaygınlaştırana önemli bir ihtiyacı karşılamaktadır.

TÜRÇEK’İN   amaçları arasında;

• Doğal ve yerleşim merkezlerindeki yeşil sahaların korunması ve geliştirilmesi,
• Ülke genelindeki ağaçlandırma faaliyetlerini halkın ve özel kuruluşların katılımının teşvik ve koordinesinin  sağlanması,
• Her türlü hava kirliliğine, katı atık çap problemler ve içme suyu havzaları, deniz, göl ve akarsulardaki su kirliliğine karşı mücadele verilmesi ve çözüm önerilerinde bulunulması,
• Çevre koruma amaçlı uygulamalı eğitim faaliyetleri yapılması, bu faaliyetlere dönük olarak çevre üzerine bilgi, belge ve dokümantasyon ile araştırma merkezi kurulması sayılabilir.

Doğa ile Barış Derneği

Doğa ile Barış Derneği; toplumun bütünleşik gücünü, insan ve doğa sevgisini de birleştirerek çevreciliği bir yaşama şekli olarak kabul eden, pirinçli üreten ve tüketen bir toplum oluşturmak amacıyla kurulmuştur.

• Doğa ile Barış Derneği israfı önlemek tasarrufu özendirmek,
• Tüketimi kısıtlar kendi hem aile hem de ülke ekonomisine fayda sağlamak,
• Bilinçli tüketen, çevreyi ve doğal dengeyi koruyan katılımcı toplum meydana getirmek,
• Boğazların ve Karadeniz su havzasının problemleri karşısında ulusal ve uluslararası düzeyde koruma çalışmalarına katılmak, bunlara yön vermek,
• İnsanların kendi nesline, tüm canlılara karşı sevgi, saygı, hoşgörü ile davranmalarını ve sürekli olarak vazgeçilmez doğal kaynakların hassasiyetle korunmasına, çevresini ve gelecek kuşaklara karşı tam bir sorumluluk içinde bulunan nitelikli kişilerin oluşmasına çalışmak

Gayesi ile faaliyet göstermektedir.

Deniz Temiz  Derneği (TURMEPA)

Deniz Temiz Derneği 1994 yılında denizlerin kirlenmesine engellemek amacı ile nesli tükenme  tehlikesi ile karşı karşıya olan deniz canlılarının korumak, geçim kaynağı olarak Denizi kullanan insanlara yardımcı olmak ve deniz güzelliğini gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla kurulmuştur.