Kudüs’ün Önemi Nedir?
ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıması ile beraber Kudüs, yeniden dünya gündemine oturmuş, Müslüman ülkelerce Kudüs’ün önemi bir kez daha gündeme taşınmıştır.
Halen İsrail’in işgali altında bulunan Doğu Kudüs, Amerika Birleşik Devletleri tarafından İsrail’in başkenti olarak dünya kamuoyuna ilan edilmiş ve bu karara karşı Türkiye ve Yemen’in ortak girişimleriyle Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda bu ilana karşı 21 Aralık 2017 tarihinde oylama yapılarak, Amerika’nın bu girişimi kabul edilmemiştir. Oylamada 128 devlet evet, 35 devlet çekimser ve 9 devlet ise ret oyu kullanmıştır.
Kudüs’ün Tarihçesi
- Hristiyanlarca kutsal kabul edilen ve Eski Ahitteki bilgilere göre Yahudi ve İsrail’in kralı olan Hz. Davut, Kudüs’ü Budistlerden M.Ö. 1000 yıllarında ülkesinin topraklarına katmıştır. Ülkenin yönetimini ve merkezini Kudüs’e taşıyıp, burayı başkent ve bir inanç merkezi konumuna getirmiştir.
- İncil’deki bahsine göre ise Hz. Davut’un oğlu Hz. Süleyman; Tanrı manasına gelen ilk tapınağı buraya inşa ettirdi. Kudüs böylece Yahudiliğin merkezi konumuna gelmiştir.
- Babil krallarından 2. Nebukadnezar M.Ö. 597 ve 586 yıllarında Kudüs şehrini iki defa almıştır. Yahuda Kralı halkın üst tabakasına mensup insanları da esir almış, Babil’e sürgün etmiş ve Süleyman Mabedi’ni buraya inşa ettirmiştir. Şehri bir süre sonra Persler ele geçirince sürgüne gidenlerin Kudüs’e dönmesine, mabedin yeniden yaptırılmasına müsaade etmiştir.
- Kudüs M.S. 63 yılına değin Roma İmparatorluğu’nun egemenliğinde kalmış, kentteki direniş hareketleri ile beraber M.S. 66 yılında ilk Yahudi-Roma Savaşları baş göstermiştir. 66-73 yılları arasında devam etmiş olan bu savaşın sonunda Roma İmparatorluğu Yahudilere galip gelmiş ve Süleyman Mabedi’ni yeniden inşa ettirmiştir. Roma İmparatorluğu ve onun devamı niteliğindeki Bizans İmparatorluğu, Kudüs’ü yaklaşık olarak 600 sene ellerinde bulundurmuşlardır.
- Hazreti Ömer önderliğindeki İslam devleti orduları Suriye topraklarını fethetmiş, Kudüs’e kadar ilerlemiştir. 637 yılında İslam Halifesi Hazreti Ömer’in emriyle Kudüs Müslümanlar tarafından fethedilmiştir.
- 1070 yılında gelindiğinde Papa İkinci Urban’ın emrindeki haçlı ordusu, Kudüs’ü Müslümanlardan almak için 200 yılda 5 sefer düzenlemişler ve son seferde şehri ele geçirmişlerdir. Fakat Bizanslılar Kudüs’ü ellerinde fazla tutamamış ve 1244 yılında Kudüs, bir kez daha Müslümanların egemenliğine girmiştir.
- 1500’lü yıllarda Mısır ve Arabistan topraklarının Osmanlıların hakimiyeti altına girmesinden sonra, 1535 yılında Kudüs tamamı ile Osmanlı şehri olmuştur.
- Kudüs yaklaşık 400 yıl boyunca Osmanlı egemenliğinde kalmış, Osmanlı mimarları tarafından kentte büyük imar çalışmaları yapılmıştır.
- 1917 yılında Osmanlı Devleti’nin çöküşü ile beraber Kudüs’ü İngilizler işgal ederek ellerine geçirmişlerdir.
- Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Kudüs, Milletler Cemiyeti tarafından İngiliz mandasına ve kontrolüne verilmiştir. 2. Dünya Savaşı ile beraber Birleşik Krallık mandasının yıkılmasından sonra Birleşmiş Milletler ülkenin bölünmesi yönünde karar vermiştir. Bu karar üzerine bazı Arap ülkeleri İsrail’e savaş açarak Kudüs’ün bir kısmını işgal etmiştir.
- 1948’den 1967 yılına kadar Kudüs İsrail ile Ürdün arasında bölünmüş bir şehir olarak varlığını sürdürmüştür. 1967 yılında İsrail; Suriye, Ürdün ve Mısır ile 6 gün savaşları yapmış ve Kudüs 1980’de İsrail parlamentosu tarafından tek taraflı olarak İsrail’in ebedi başkenti olarak ilan edilmiştir.
Kudüs Hangi Dinlerin Kutsal Şehridir?
- Kudüs, etrafı kalın taş duvarlarla çevrili muhkem bir yerdir. Müslümanlar tarafından kutsal kabul edilen Mescid-i Aksa ve Kubbet’üs-Sahra içerisinde bulunan Harem-i Şerif Doğu Kudüs’te yer almaktadır.
- Hazreti Peygamberimizin Muhammed (sav)’in miraca yükseldiği yer olarak da bilinmektedir.
- Yahudilere göre ise Mescid-i Aksa’nın altında yer alan ve Süleyman Peygamber döneminde inşa ettirilen Tapınağa ait olduğu kabul edilen Ağlama Duvarı bulunmaktadır. Burası bu sebeple Yahudiler tarafından en kutsal mekân olarak kabul edilmektedir.
- Hristiyanlar da Kudüs’te bulunan Kutsal Kabir Kilisesi’nde İsa Peygamberin çarmıha gerildiğine ve orada kabre yerleştirildiğine inanmaktadır. Kutsal Kabir Kilisesi Rum Ortodoks Patrikhanesi, Roma Katolik Kilisesi ve Ermeni Patrikliğinin beraber bulunduğu mezhep temsilcileri tarafından idare edilmektedir.
Günümüzde Kudüs’ün Durumu 2022
- Arapça ‘da El Kudüs, İbranicede ise “barış şehri” olarak isimlendirilen Kudüs; dünyanın en eski şehirlerinden birisi olarak bilinmektedir.
- Tarih boyunca birçok kutsal yapıya ve esere ev sahipliği yapmış, üç büyük dinin kutsal merkezi durumuna gelmiştir. Bu konumundan dolayı birçok savaşa sahne olmuş şehir, birçok defa yıkılmış ve yeniden inşa ve imar edilmiştir. Üç dinin de kutsal kabul ettiği mekânlar günümüzde Filistin’in elinde bulunan Doğu Kudüs’te yer almaktadır.
- Kudüs’te 4 ana dini ve milli unsur, mahallelere ayrılmış şekilde yaşamaktadır; Müslümanlar, Yahudiler, Hristiyanlar ve Ermeniler 4 ayrı mahallede Kudüs’te varlıklarını sürdürmektedirler.
- Kudüs Birinci Dünya Savaşı’ndan başlayarak İsrail-Filistin çatışmasının en merkezi şehri olarak dünya gündeminin birinci sırasını sürekli olarak işgal etmektedir.
- İsrail 6 gün savaşları sırasında Ürdün’ün kontrolünde bulunan Doğu Kudüs’ü 1967 yılında işgal etmiş ve o tarihten itibaren günümüze kadar hala Doğu Kudüs İsrail’in işgali altında bulunan toprak parçasıdır.
- İsrail 1980’de Kudüs’ü bölünmez başkenti olarak ilan etmiş ve burada yerleşik Araplara İsrail vatandaşlığı hakkı vermiştir. fakat İsrail’in bu kararını resmi olarak tanıyan hiç bir dünya devleti çıkmamıştır. Birleşmiş Milletler‘de İsrail’in ve Amerika’nın aleyhine karar alan 128 ülke Doğu Kudüs’ü Filistin’in başkenti olarak ilan etmiştir.
- İsrail devleti önemli bina ve merkezlerini Kudüs’te bulundurarak burayı ülke merkezi gibi kullanmaktadır. İsrail Devlet Meclisi, Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Bakanlıklar gibi Devletin en önemli kurumları Kudüs’te yer almaktadır. Fakat İsrail’in Kudüs’ü başkent olarak kabul etme ilanı hiçbir ülke tarafından tanınmamaktadır ve hiçbir ülke büyükelçilik makamlarını İsrail adına Kudüs’te bulundurmamaktadır.
- Türkiye’nin İsrail Büyükelçiliği de Tel Aviv’de bulunmaktadır. Kudüs’te ise diplomatik temsilcilik düzeyinde bir ilişki söz konusudur. Türkiye Filistin yönetimi ile ilişkilerinin devam ettirmek amacıyla Kudüs’te başkonsolosluk bulundurmaktadır. Bu başkonsolosluk ise Türkiye’de büyükelçilik düzeyinde işlem görmektedir.
- 1967 yılında İsrail’in Ürdün’ün kontrolündeki Doğu Kudüs’ü işgal etmesinden günümüze kadar, kentteki Yahudi nüfusunda önemli derecede artış gözlemlenmektedir.
Kudüs’te Kimler Yaşamaktadır?
- 1967 yılından 2019 yılına kadar İsrail tarafından Doğu Kudüs’e en az 10 yerleşim yeri kurularak bu bölgelere yaklaşık 200 bin civarında Yahudi yerleştirilmesi yapılmıştır.
- Uluslararası hukuk açısından Yahudi yerleşimlerinin yasadışı olarak kabul edilmesi, İsrail tarafından büyük bir sorun teşkil etmektedir. İsrail ülkelerin bu hükmüne itiraz etmekte fakat Uluslararası Hukuk ve Birleşmiş Milletler tarafından İsrail’e hiçbir yaptırım da uygulanamamaktadır.
- Netice itibari ile Kudüs’te Hristiyan, Ermeni, Yahudi ve Müslümanlardan oluşan yaklaşık 850 bin kişi yaşamakta, bunların %37’si Arap, yüzde 61’i de Yahudilerden meydana gelmektedir.
